NU ZE HET EINDE VAN HUN LEVEN ZIEN NADEREN, lijken deze kinderen van de naoorlogse wereld vastbesloten om die wereld af te breken. Opinie van David Van Reybroeck

Vladimir Poetin, Donald Trump, Benjamin Netanyahu, Xi Jinping, Narendra Modi en Recep Tayyip Erdoğan: allemaal 70-plussers.Bron Joris Casaer - dm

De wereldorde wordt ontmanteld door een generatie die de puinhopen die ze achterlaat niet meer zal meemaken, schrijft auteur en cultuurhistoricus David Van Reybrouck.

Gepubliceerd op 5 juli 2025, 03:00

Laten we iets delicaats proberen: praten over leeftijd zonder te vervallen in leeftijdsdiscriminatie. Nooit eerder in de moderne geschiedenis waren degenen die het lot van de wereld in handen hebben zo oud. Vladimir Poetin en Xi Jinping zijn beiden 72. Narendra Modi is 74, Benjamin Netanyahu 75, Donald Trump 79 en ayatollah Ali Khamenei is 86.

Dankzij de vooruitgang in de medische wetenschap kunnen mensen langer en actiever leven, maar we zien nu ook een angstaanjagend aantal politieke leiders die naarmate ze ouder worden hun greep op de macht versterken, vaak ten koste van hun jongere collega’s.

Vorige week, tijdens hun jaarlijkse topontmoeting, werden de leiders van de NAVO – onder wie Emmanuel Macron en Mette Frederiksen (beiden 47), Giorgia Meloni (48) en Pedro Sánchez (53) – gedwongen om Trumps eis voor hogere militaire uitgaven te slikken.

Ze bogen allemaal voor een nieuwe doelstelling van 5 procent voor defensie-uitgaven – een willekeurig cijfer, opgelegd zonder serieuze militaire redenering of rationeel debat, laat staan een serieus democratisch debat in eigen land. Het was minder beleid dan eerbied voor de grillen van een chagrijnige patriarch. De secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte – zelf pas 58 – ging zelfs zo ver dat hij Trump “daddy” noemde. Dat is geen diplomatie. Dat is onderwerping.

Verontrustend

Dit generatieconflict speelt zich ook op andere terreinen af. De 47-jarige president van Oekraïne, Volodymyr Zelenskyy, verzet zich tegen de imperiale ambities van de 72-jarige Poetin. De eveneens 72-jarige Xi aast op Taiwan, dat wordt geleid door een president die zeven jaar jonger is dan hij. Netanyahu, driekwart eeuw oud, ziet toe op de verwoesting in Gaza, waar bijna de helft van de bevolking jonger is dan 18.

In Iran regeert een 86-jarige over een bevolking met een gemiddelde leeftijd van 32. Paul Biya van Kameroen, 92, is sinds 1982 aan de macht in een land waar de gemiddelde leeftijd 18 bedraagt en de levensverwachting slechts 62.

Er is hier geen sprake van een gerontocratische samenzwering, er is geen seniorenclub die uit is op wereldheerschappij. Maar er is iets verontrustends aan een wereld die wordt ontmanteld door precies die mensen wier leven werd bepaald door de naoorlogse architectuur ervan.

Trump werd geboren in 1946, het jaar van de eerste algemene vergadering van de Verenigde Naties. Netanyahu werd in 1949 geboren, een jaar na de oprichting van Israël. Modi werd geboren in 1950, toen India een republiek werd. Poetin kwam ter wereld in oktober 1952, enkele maanden voor de dood van Stalin. En Erdoğan werd geboren in 1954, twee jaar nadat Turkije was toegetreden tot de NAVO.

Deze mannen zijn de kinderen van de naoorlogse wereld en nu ze het einde van hun leven naderen, lijken ze vastbesloten om die wereld af te breken. Het lijkt bijna op wraak. De grote dichter Dylan Thomas riep zijn lezers op zich te verzetten tegen de dood: “Rage, rage against the dying of the light”, klinkt zijn bekendste vers. Maar zelden werden het zo letterlijk toegepast als vandaag.

Uiteraard, de naoorlogse wereldorde gebaseerd op respect voor regels en afspraken was in de praktijk altijd rommeliger dan op papier. Maar het ideaal bestond tenminste. Er was een gedeeld moreel kader – wankel maar oprecht – gebaseerd op de overtuiging dat de mensheid de gruwel van de eerste helft van de twintigste eeuw nooit mocht herhalen en dat dialoog en diplomatie beter waren. Die overtuiging is nu verdwenen, niet in de laatste plaats in de hoofden van degenen die haar het meest zouden moeten koesteren.

Dit is een ongekend moment. De architecten van de chaos – Hitler, Mussolini, Stalin, Mao – waren allemaal in de 30 of 40 toen ze aan de macht kwamen. Een nieuwe generatie bouwde een nieuwe wereld en leefde met de gevolgen daarvan. Vandaag wordt die nieuwe wereld ontmanteld door een oude generatie – een generatie die de puinhopen die zij achterlaat niet meer zal zien. Het is gemakkelijker om “drill, baby, drill” te roepen als je het ergste van de klimaatcrisis niet zult meemaken. Après nous le déluge, zoals de Fransen zeggen.

Je zou denken dat een generatie die het geluk heeft lang te leven, een nalatenschap van zorg, dankbaarheid en zorgvuldig beheer zou achterlaten. In plaats daarvan zijn we getuige van de ergste heropleving van onderdrukking, geweld, genocide, ecocide en minachting voor het internationaal recht in decennia – meestal gepleegd door meedogenloze 70’ers en 80-jarigen die meer geïnteresseerd lijken in het ontlopen van vervolging dan in het bewaren van de vrede.

Wijsheid

Maar het hoeft niet zo te zijn.

Na zijn aftreden richtte Nelson Mandela The Elders op, een netwerk van voormalige wereldleiders die zich inzetten voor vrede, gerechtigheid en mensenrechten. Geïnspireerd door Afrikaanse tradities van consensus en wijsheid van ouderen, is het project een voorbeeld van hoe leeftijd niet alleen invloed kan brengen, maar ook helderheid, mededogen en geweten. De dalai lama, die dit weekend 90 wordt, heeft zijn politieke verantwoordelijkheden al in 2011 overgedragen. En in de katholieke kerk gaat een bisschop met pensioen als hij 75 is, zoals Lode Van Hecke die deze week aankondigde het bisdom Gent weer te verruilen voor de abdij van Orval.

De wereld heeft geen behoefte aan oudere sterke mannen die zich aan de macht vastklampen. Ze heeft behoefte aan ouderen die bereid zijn los te laten en te begeleiden. Ouderen die hun nalatenschap niet zien als persoonlijke glorie. In dit tijdperk van ouderdom hebben we geen nood aan dominantie, maar aan wijsheid. En dat is uiteindelijk wat een heerser onderscheidt van een leider.

© Guardian News & Media Ltd 2025